VIII MKA w Poznaniu: Metodologia badań nad lokalnością (sesja 3)

Data: 27.03.2014

Miejsce: Rezerwat Archeologiczny Genius Loci w Poznaniu

Wydarzenie: pierwszy dzień VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.Referaty wygłoszone w ramach sesji 3: Metodologia badań nad lokalnością.

 

1. Jacek Wajszczak, Polski Instytut Antropologii: Skup jabłek w rytmie gangsta, czyli metoda wizualna jako rodzaj fenomenologicznego doświadczenia lokalności 

Abstrakt: Zastosowanie filmu i fotografii w etnologii, mimo ich długoletniego stażu w praktyce nauk społecznych, najczęściej ograniczane jest do kolekcjonowania obrazów, klasycznej dokumentacji obrzędów i rytuałów. Zarówno opis filmowy, jak i fotograficzny nadal bywają postrzegane jako nienaukowe i niepoważne, bo pozbawione „tekstu”, z którym można by nawiązać dialog. W moich najnowszych badaniach na Podlasiu, zrealizowanych w ramach projektu animacyjno-etnograficznego „Wędrujące Opowieści”, kamera, która początkowo była zwykłym narzędziem do realizacji kronik filmowych w pewnym momencie stała się czymś znacznie więcej. Z jednej strony pozwalała na przełamanie pierwszych barier i udane działania animacyjne, z drugiej - tej dla mnie ciekawszej - pozwalała na bliższe etnograficzne poznanie. Tytułowy materiał filmowy „skup jabłek w rytmie gangsta” powstał właśnie w wyniku takiej pracy – chęci poznania, wsłuchania się w ludzi i rzeczywistość ich otaczającą a także obustronnej potrzeby spotkania. W jej ramach metody wizualnej pojawiają się m.in. porzucenie podziału na twórcę i bohatera, użycie języka kina jako języka komunikacji i wykorzystanie montażowych zabiegów formalnych dla pełniejszego opisu zastanej rzeczywistości. W moich referacie chcę pokazać w jaki sposób, kamera i oko mogą stać się częścią projektu fenomenologii percepcji Maurica Merleau-Ponty, na ile redukują wyobcowanie antropologa w nieznanej mu lokalności i zachęcają by odbierał on tą rzeczywistość osobiście i wszystkimi zmysłami, żywym byciem w świecie.

2. Agata Stanisz, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Metodologia 'multisite' w badaniach lokalności

Abstrakt: Proponowany referat będzie się odnosił do założeń metodologicznych projektu realizowanego w IEIAK UAM, finansowanego przez NCN w ramach programu Opus, pt. „Ruchome modernizacje. Wpływ autostrady A2 na lokalne krajobrazy kulturowe”. Metodologia projektu spoczywa na założeniach etnografii wielomiejscowej, w tym wypadku aplikowanej w badaniach dotyczących lokalnie zachodzących zmian o charakterze społecznym, kulturowym oraz ekonomicznym, w 22 miejscowościach (Miedzichowo-Torzym) położonych pomiędzy dwoma kanałami komunikacyjnymi – autostradą A2 oraz drogą krajową 92. Podstawowe założenia etnografii miejscowej zostały sformułowane przez George’a E. Marcusa, który zasugerował konieczność prowadzenia badań w „miejscach” wielu kultur, religii czy etniczności, a tym samym zasygnalizował dezaktualizację badań zjawisk społecznych skupionych wyłącznie w jednym miejscu. Celem zastosowania wielomiejscowości w projekcie „Ruchome modernizacje” jest uzyskanie wielu studiów przypadków, dostarczających jakościowo zaawansowanego, „gęstego” i ulokalnionego materiału. Główny przedmiot badań w projekcie – procesy modernizacyjne i ich wpływ na lokalne krajobrazy kulturowe, nie może być postrzegany jako pojedynczy i przejawiający się w tradycyjnie rozumianej lokalności. Oznacza to, że badania terenowe w ramach projektu muszą przybrać charakter rozproszony i mobilny, po to by móc podjąć próbę adekwatnego opisu rzeczywistości społecznej, znajdującej się pod wpływem „obecności” autostrady, która współcześnie staje się kwintesencją ruchu i mobilności. To właśnie ruch oraz mobilność są w projekcie rozumiane jako oddziałujące na lokalne ekonomie.

3. Agata Kochaniewicz, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Antropologia zaangażowana – aspekt lokalny. Na przykładzie projektu AMIGA realizowanego przez Centrum Badań Migracyjnych

Abstrakt: Antropologia zaangażowana, która jest świetnym narzędziem do „upominania się” o grupy zmarginalizowane i stawania w obronie szeroko pojętej równości i wolności, ma jeszcze większy potencjał jeśli połączymy ją z tzw. badaniami at home (u siebie) czyli antropologią lokalności. Chciałabym ukazać możliwości, jakie dają badania jakościowe oraz zaangażowanie antropologów w problemy społeczne na przykładzie badań zrealizowanych przez CeBaM (Centrum Badań Migracyjnych) w ramach projektu „Cudzoziemcy w Polsce. Heterogeniczność kulturowa ośrodków wielkomiejskich na przykładzie Poznania”. W odpowiedzi na rekomendacje umieszczone w publikacji zawierającej wyniki badań, powstał w Poznaniu projekt o charakterze zdecydowanie praktycznym i zaangażowanym. Ów projekt współpracy polsko-niemieckiej AMIGA (Aktywni migranci na lokalnym rynku pracy) stara się wcielić w życie konkretne formy wsparcia wynikające z rekomendacji zawartych w w/w książce. Są to jedne z pierwszych działań podejmowanych w Poznaniu na rzecz integracji cudzoziemców i poprawy jakości ich życia. Lokalny charakter badań, a dzięki temu ich dostępność i możliwość ciągłego aktualizowania wyników, daje szansę monitorowania sytuacji imigrantów i rozpoznania ich rzeczywistych potrzeb. W kraju takim jak Polska, gdzie polityka migracyjna prawie nie istnieje, są to ważne tematy i mogą się przekładać na wprowadzanie zmian systemowych, czego przykładem jest AMIGA. Chciałabym w swoim wystąpieniu zaakcentować użyteczność antropologii w rozwiązywaniu ważnych lokalnych i społecznych kwestii.